Karanlığın Gözleri: Güvercinler Gece Görür mü?
Bir tarihçi olarak, her zaman geçmişle bugünün sessiz bağlarını keşfetmeye çalışırım. Tarih yalnızca olayların değil, algıların da hikâyesidir. “Güvercinler gece karanlıkta görür mü?” sorusu da ilk bakışta doğaya dair basit bir merak gibi görünür; oysa insanlığın karanlıkta yön bulma çabasının, belirsizlik karşısındaki dayanıklılığının bir metaforu gibidir. Çünkü tarih boyunca toplumlar da tıpkı güvercinler gibi karanlığa alışmaya, yönünü sezgilerle bulmaya çalışmıştır.
Gece ve Görme: Tarihin Karanlığında Yön Bulmak
Güvercinlerin göz yapısı, gündüz görüşüne uyumludur. Onlar güneşin ve ışığın rehberliğinde yönlerini bulurlar; gece karanlıkta ise görme yetileri oldukça sınırlıdır. Ancak bu biyolojik gerçek, tarih boyunca insanların da kendi karanlık dönemlerinde yaşadığı yönsüzlüğü hatırlatır. Orta Çağ karanlığı, yalnızca teknolojik geri kalmışlığı değil, düşünsel bir karanlığı da temsil eder. İnsanlık, bilgiye ulaşamadığı dönemlerde adeta gece gören bir güvercin gibi sezgiye, mitlere ve inançlara yönelmiştir.
Aydınlanma Çağı bu anlamda insanlığın görme yetisini geri kazandığı bir dönüm noktasıdır. Tıpkı sabah ışığının güvercinin kanatlarına düşmesi gibi, akıl ve bilim ışığı da toplumların gözlerini yeniden açmıştır.
Karanlıkta Görmenin Metaforu: Bilgi, İnanç ve Güç
Tarihsel olarak karanlık her zaman bilinmezliğin, korkunun ama aynı zamanda potansiyelin de simgesi olmuştur. Güvercinlerin gece görmemesi, insanlığın bilgiyle kurduğu ilişkiye dair güçlü bir simgedir.
Toplumlar, bilgiye ulaşamadıkları dönemlerde görme yetilerini kaybederler; olayları sezgisel, duygusal veya otoriter figürler aracılığıyla anlamlandırırlar.
Roma İmparatorluğu’nun çöküşü, feodal düzenin doğuşu, skolastik düşüncenin yükselişi… Her biri insanlığın “görmeyi” kaybettiği ama aynı zamanda yeniden tanımladığı dönemlerdir.
Güvercinler, gece karanlıkta yönlerini kaybettiklerinde içgüdüsel olarak sabahı beklerler. Aynı şekilde, insan toplulukları da kriz dönemlerinde sabrı, dayanıklılığı ve beklemeyi öğrenmiştir.
Kırılma Noktaları: Aydınlanmadan Dijital Çağa
Tarihsel kırılmalar genellikle bir “görme biçiminin” değişmesiyle başlar.
Aydınlanma, insanların Tanrı merkezli bir evrenden akıl merkezli bir dünyaya geçişidir. Sanayi Devrimi, görmenin mekanikleşmesi; Dijital Çağ ise görmenin sayısallaşmasıdır.
Bugün ekranların ışığı altında yaşayan insanlık, ironik biçimde yeniden karanlığa gömülüyor olabilir. Bilgi fazlalığı bir tür “yapay aydınlık” yaratıyor, ama bu ışık bazen gerçeği perdeleyebiliyor.
Tıpkı güvercinin gözünü kamaştıran bir far ışığı gibi, çağdaş insan da parlayan bilgi kirliliği içinde yönünü kaybediyor.
Toplumsal Dönüşüm ve Görme Kültürü
Her toplum, kendi karanlığında nasıl göreceğini belirleyen bir kültür geliştirir. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş, yalnızca bir rejim değişikliği değil, aynı zamanda bir “görme biçimi” devrimidir. Halk, bir imparatorun gözüyle değil, yurttaşın kendi gözüyle dünyayı görmeye başlamıştır.
Bu değişim, bireyin ışığını artırmış ama aynı zamanda yeni gölgeler yaratmıştır.
Bugün sosyal medyanın parlak dünyasında her şey görünürdür, ama gerçekler çoğu zaman görünmezdir.
Bu da bizi şu provokatif soruya getirir: Görmek, gerçekten bilmek midir?
Sonuç: Karanlıkta Görmek, Işığı Beklememek
Güvercinler gece karanlıkta tam olarak göremez; ama yönlerini kaybetmemek için içsel pusulalarına güvenirler.
Tarih boyunca toplumlar da karanlıktan geçerken hep bir “iç ışık” aramıştır: akıl, inanç, adalet, özgürlük… Gerçek görme, yalnızca gözle değil, bilinçle mümkündür.
Bugünün insanı, bilgi çağının ortasında yeniden karanlığa düşüyorsa, belki de artık ışığın değil, karanlığın anlamını öğrenme zamanıdır.
Son bir soru: Belki de mesele güvercinlerin gece görüp görmemesi değil, bizim karanlıkta hâlâ neleri göremediğimizdir?