Albert Einstein’ın Görelilik Kuramı: Siyaset Biliminin Güç, İdeoloji ve Vatandaşlık Aynasında Bir Analiz
Bir siyaset bilimci olarak, gücün kimde olduğu ve nasıl kullanıldığı üzerine düşünürken, aklıma sıkça Albert Einstein’ın Görelilik Kuramı gelir. Fizik dünyasında zamanı, mekânı ve hareketi yeniden tanımlayan bu teori, aslında toplumsal düzeni ve iktidar ilişkilerini anlamak için de güçlü bir metafor sunar.
Eğer zaman ve mekân mutlak değilse, peki ya güç ve otorite mutlak olabilir mi?
Einstein’ın bilime kattığı bu devrim, siyaset bilimi açısından da bir sorunun kapısını aralar: Gerçeklik, kimin gözünden bakıldığına göre değişebilir mi? Bu yazı, görelilik ilkesini siyasal yaşamın iç dinamikleriyle birleştirerek, güç, kurumlar, ideoloji ve vatandaşlık kavramlarına yeni bir bakış getirmeyi amaçlıyor.
Güç İlişkilerinde Görelilik: Kimin Gerçeği Geçerli?
Einstein, hiçbir gözlemcinin mutlak bir “hakikat” noktasında duramayacağını söyler. Aynı biçimde, iktidar ilişkileri de her zaman bir bakış açısından üretilir. Bir devletin, bir kurumun veya bir liderin hakikat tanımı, kendi konumundan ve çıkarlarından beslenir.
Bu durum siyasal anlamda bir “göreceli güç alanı” yaratır. Gücü elinde bulunduranlar, toplumsal zamanı ve politik mekânı bükme kapasitesine sahiptir. Einstein’ın “kütle uzayı büker” dediği gibi, iktidar da toplumsal algıyı büker. Gerçek, çoğu zaman güç sahiplerinin ışığı altında şekillenir.
Ancak burada şu provokatif soruyu sormak gerekir: “Gerçeğin göreceli olduğu bir dünyada, adaletin evrenselliğinden hâlâ söz edebilir miyiz?”
Kurumlar ve Zamanın Bükülmesi: Politik Durağanlığın Fiziği
Görelilik kuramında zaman, hız ve yerçekimiyle değişir. Siyaset dünyasında da “zaman”, kurumsal yapılar ve ideolojik dengeler tarafından bükülür.
Bazı devletler, reformları hızla geçirirken; bazıları, sanki politik karadeliklerin içine sıkışmış gibidir. Kurumlar da tıpkı uzay-zaman dokusu gibi, geçmişin enerjisini bugüne taşır.
Bir ideoloji güç kazandığında, toplumsal zaman onun lehine akar. Bu da siyasette bir “göreceli hız” yaratır.
Değişim isteyenler zamanı hızlandırmaya, mevcut düzeni korumak isteyenlerse onu yavaşlatmaya çalışır.
Bu durumda, Einstein’ın fiziğinde olduğu gibi siyaset de “gözlemcinin konumuna” bağlı bir deneyim haline gelir.
İdeoloji ve Gerçekliğin Eğriliği
Einstein’ın kuramında ışık bile eğrilir; tıpkı siyasal sistemlerde gerçeğin ideolojik olarak eğrilebilmesi gibi. İdeolojiler, toplumsal olayları kendi mantığına göre yorumlar, bazen de çarpıtır.
Bir liderin başarısı, bir diğerinin gözünde baskı olabilir.
Bir eylemin adı bir ülkede “özgürlük mücadelesi” iken, başka birinde “anarşi” olarak tanımlanabilir.
İşte burada siyaset bilimi, Einstein’ın kuramına benzer biçimde bir gerçeği kabullenmek zorundadır: “Hakikat, gözlemcinin ideolojik koordinatlarına bağlıdır.”
Bu da demokrasilerde neden çok sesliliğin vazgeçilmez olduğunu açıklar. Çünkü çok seslilik, hakikatin farklı eğriliklerini anlamamızı sağlar.
Vatandaşlık, Cinsiyet ve Göreceli Katılım
Siyasetteki görelilik, yalnızca ideolojik değil, toplumsal cinsiyet bağlamında da gözlemlenir.
Erkeklerin siyasal eylemleri genellikle stratejik ve güç merkezli bir düzlemde şekillenirken, kadınların politik katılımı daha çok demokratik paylaşım ve toplumsal etkileşim odaklıdır.
Einstein’ın denklemi bize enerjinin biçim değiştirebileceğini söyler; tıpkı siyasette erkek gücünün kadın enerjisiyle birleştiğinde daha kapsayıcı bir dönüşüme yol açması gibi.
Bu bakışla, vatandaşlık yalnızca bir statü değil, toplumsal enerjinin farklı biçimlerde ifade bulduğu bir süreçtir.
Peki, siyasal sistemler bu enerjiyi gerçekten dengeleyebiliyor mu? “Bir toplumda kadınların sesi kısılmışsa, o toplumun zamanını kim büküyor?”
Bu soru, göreliliğin sadece fiziksel değil, ahlaki ve politik boyutlarını da düşünmemizi sağlar.
Sonuç: Görelilik, Siyasetin Evrensel Yasası mı?
Einstein’ın Görelilik Kuramı, fizik ötesi bir derinliğe sahiptir; çünkü bize hiçbir sistemin mutlak olmadığını öğretir.
Toplumlar, tıpkı evren gibi, sürekli genişler, bükülür ve dönüşür.
Güç, ideoloji, kurumlar ve vatandaşlık; hepsi kendi göreli hızlarıyla siyasal evrende yol alır.
Belki de siyaset bilimi, Einstein’ın şu ilkesinden ilham almalıdır: “Gerçeklik, yalnızca gözlemcinin bakış açısıyla anlam kazanır.”
O halde şu soruyu kendimize sormanın tam zamanıdır: “Siyasetin göreliliği içinde, biz hangi hızda ilerliyoruz — ve kimin zamanında yaşıyoruz?”